داستانک/ بنده حقّ مرد آزاد است و بس

راسخون/ علّامه محمّد اقبال، شاعر و حکیم بزرگ پاکستانی از معدود فیلسوفانی بود که پیام اسلام را که پیام رهایی انسان بود درک کرد و تلاش کرد که این پیام را به گوش جهانیان برساند.
علّامه اقبال در سال 1910 از ریاست بخش فلسفة دانشکدة دولتی لاهور کناره‌گیری کرد. علی بخش، که از نزدیکان اقبال بود، در این مورد می‌نویسد:
«من پرسیدم: آقا! چرا از شغل خود کناره گرفته‌اید؟ گفت: علی بخش! در خدمت انگلیس دشواریهای زیادی است و از جملة آنها یکی این است که من سخنی چند در دل دارم و می‌خواهم آن را به مردم ابلاغ نمایم، امّا با در خدمت دولت انگلیس بودن نمی‌توانم آشکارا بگویم. حالا من کاملاً آزاد هستم تا هرچه می‌خواهم بکنم. ممکن است خاری که از مدّتی قبل در دل من خلیده است اکنون درآید.»
اقبال میان آزادی و خداشناسی مرزی نمی‌بیند و معتقد است که هر خداشناس، آزاد نیز هست و در صورتیکه در یک اجتماع همه یا دست کم اکثریّتْ خداشناس باشند آن اجتماع یک اجتماع آزاد خواهد بود:
بندة حقّ بی‌نیاز از هر مقام
نی غلام او را نه کس او را غلام
بنده حقّ مرد آزاد است و بس
ملک و آیینش خداداد است و بس»